کودک و صلح

کودک و صلح

طاهره گنجی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران

عضو هیئت مسولین و هیئت مدیره انجمن آینده روشن

       توجه به مفاهیم نقاشیها و طرح های کشیده شده از گذشته های خیلی دور مورد توجه بوده است. شواهد موجود نشان می دهد، در قرن چهاردهم نقاشیها و تصاویر از نظر محتوای ذهن افرادی که آنها را ترسیم نموده اند، مورد بررسی قرار می گرفته است و در اوایل قرن بیستم بررسیهای بیشتری در این زمینه انجام شد. فروید و یونگ از اولین کسانی بودند که مطالعات زیادی در مورد سمبولها و معانی ان در فرهنهگای مختلف انجام دادند که این خود به درک مفاهیم سمبولهای بکار گرفته شده در نقاشی کمک زیادی کرد.

نقاشی برای کودک فقط یک وسیله برای توضیح وتشریح موجودات واشیاء نیست، یک پیام است و  وسیله ای  برای بیان زندگی عاطفی او نیز می باشد. او در حالی که از بیان تجربیات خود احساس رضلیت می کند، بدون هیچ ترسی رؤیا ها و تمایلات درونی  خوداگاه و ناخوداگاه خود را بیان می نمایند، زیرا که کودکان همان گونه که صادقانه حرف می زنند، صادقانه هم می کشند.

نقاشی های کودکان غالبا به سبک  اکسپرسیونیسم[۱] مانند نقاشیهای ون گوگ[۲] است که  احساسات در آن بسیار پررنگ به نمایش گذاشته می شود.

کودکی که شاد ودر صلح  است با ریتم خوبی نقاشی می کند و آزادانه احساسات خود را بیان می کند  و آن را به وسیله حرکت در نقاشیهایش نشان می دهد. به طور مثال در نقاشی تصویر آدمک که توسط  کودکان شاد کشیده می شود، بازوها به طور طبیعی از بدن فاصله دارند و گاهی نیز به سوی بالا جهت یافته اند (شادی مفرط).نمادهای خوشبختی مانند خورشید و گل نیز  در نقاشی آنها مشاهده می شوند.

خانه ای که درآن صلح بر قرار است برای کودک پناهگاهی مطلوب تلقی شده، به صورت قصر با  رنگهای جذاب و با به صورت خانه ای معمولی با دودکشی که از آن دود بیرون می آید؛ کشیده  می شود؛ دودی که از دودکش بیرون می آید نشانه گرما، صمیمیت و محبت می باشد. در حالیکه وقتی خانه به صورت زندان کشیده می شود، نماد خانواده ای ناسازگار و از هم پاشیده است.

از دیدگاه کاندینسکی[۳] کشیدن آسمان مبین تصورات آرامش دهنده و احساس آرامش و آزادی است. در نقاشیهای کودکان نیروی شیطانی اغلب به صورت اژدها نشان داده می شود و این نیروی اساطیری برای کودکان بسیار آشنا و خودمانی است.

به نظر باستید[۴] قسمت عمده ای از معانی نمادین رنگها به سنتها و محیط اجتماعی خاصی که در آن زندگی میکنیم بستگی دارد، در مذهب الهی تبت، رنگ قرمز نشانگر شیطان و ابلیس و رنگهای سفید و طلائی مخصوص ربانیت الهی است. در مذهب اهالی تبت و مردم مسیحی نماد پاکی زنانه، رنگ آبی است که نشانه صلح هم هست.

رنگین کمان در نقاشی کودک  به منزله پلی بین آسمان و زمین، معرف قدرت الهی و حمایتی سحر آمیز است که می توان در پناه آن به آرامش دست یافت. گاهی اتفاق می افتد که کودک خود را به صورت رمزی تحت حمایت این گنبد قرار می دهد تا طوفان زندگی به پایان رسد. رنگین کمان نشانه بازگشت به آغوش مادرانه و جستجوی حمایت اوست، اما نمی توان گفت که انحصارا در موقعیتهای ضربه آمیز به تصویر کشیده می شود، چه مبین گذار از هوای بد به هوای آفتابی نیز هست.

ترسیم فرشته توسط کودکان نیز به معنای صلح می باشد؛ در طی سالهای زیادی نقاشان و مجسمه سازان  در تمام دنیا اشکال بالداری را خلق کرده اند که نشانه صلح و احساس امنیت در زندگی بوده است. تزیین درخت کاج با فرشته ها در جشنهای کریسمس نیز به همین مفهوم می باشد. خانم توماس[۵] جشنواره ای از نقاشیهای کودکان ترتیب داد که در ان نقاشیهایی که فرشته را به تصویر کشیده بودند شرکت داده شدند. بعضی از کودکان تصویر فرشته را به شکل خود و برخی آن را به شکل دوستانشان کشیده بودند که نشان دهنده صلح با خود و یا صلح با دوستانشان بود.

صلح با مرگ نیز در ذهن کودکان به صورت فرشتگان نمایان میشود به طوری که  دختر ۹ ساله ای که مبتلا به سرطان بوده و لحظات اخر عمر خود را می گذراند و می دانست که به زودی خواهد مرد و از این بابت بسیار بی تابی می کرد؛ یک شب در خواب می بیند که به بهشت رفته و در آنجا با فرشتگان مشغول بازی است روز بعد که از خواب بیدار می شود با احساس بسیار خوبی در باره مرگ صحبت می کند و به مادرش می گوید که دیگر ترسی از مرگ ندارد. احساس این دختر و صحبتهای او در باره مرگ به قدری آرام بخش و صلح آمیز بود که مسؤلین بیمارستان فیلمی از او تهیه کرده و در بخش اطفال نگهداری کردند  و هر زمان که کودکی با مشکل مشابه در بخش بستری می شود از این فیلم برای آرامش او استفاده می کنند.

از جمله طرحهایی که در نقاشی کودکان نشان صلح دارد، کشیدن تصوی چند آدم یا چند فرشته است که دستهای یکدیگر را گرفته اند و در اکثر موارد در بالای سر آنها آسمان آبی رنگی کشیده می شود.

در سال ۲۰۰۶ تحقیقی بر روی کودکان برزیلی در رابطه با مفهوم صلح و جنگ انجام شد. در این پزوهش ۶۱ کوک نوجوان ( میانگین سنشان ۶/۷ بود) و ۶۳ کودک بزرگتر( میانگین سنشان ۷/۱۲)  شرکت داده شدند، مصاحبه کنندگان از آنها خواستند که در باره مفاهیم فوق توضیح دهند. کودکان ، بخصوص پسرها مفهوم جنگ و خشم را به صورت تاکید بر به کار گیری اسلحه ویا پوشیدن لباس سربازی بیان نمودند که اکثر اوقات در نقاشیهای آنها نیز نمایان می شد. در حالیکه کودکانی که چنین مفاهیمی را در ذهن ندارند کمتر در نقاشیهای اسلحه و سایر وسایل صدمه زننده را می کشند.

[۱] expressionism

[۲] Van Gogh

[۳] Kandinsky

[۴]Bastide

[۵] Thomas

منابع:

اولیوریو فراری، آنا، نقاشی کودکان و مفاهیم آن . ترجمه، صرافان، عبدالرضا، ۱۳۷۱، چاپ چهارم، انتشارات دستان. تهران

دادستان، پریرخ. ۱۳۷۴. ارزشیابی شخصیت کودکان بر اساس آزمونهای ترسیمی. چاپ اول انتشارات رشد. تهران

گنجی، طاهره.۱۳۸۳ ملاقات با فرشتگان، چاپ اول، انتشارات ماهتاب، تهران

وزیر نیا، سیما. گنجی، طاهره. ۱۳۸۰. نقاشی کودک. چاپ اول، نشر قطره، تهران

Frederic B, Tate, Rhd, lpc, And Dean A Longo,Phd, 2002, Art Therapy, Journal Of Psychosocial Nursing, Vol. 40. No. 3

Kaneda, Takuya 1955-
The Concept of Freedom in Art Education in Japan
The Journal of Aesthetic Education – Volume 37, Number 4, Winter 2003, pp. 12-19

Peace and Conflict: Journal of Peace Psychology

۲۰۰۶, Vol. 12, No. 1, Pages 49-63

(doi:10.1207/s15327949pac1201_4)

Children and Adolescents’ Conceptions of Peace, War, and Strategies to Attain Peace: A Dutch Case Study

Ilse Hakvoort

Louis Oppenheimer

Department of Developmental Psychology, University of Amsterdam

Journal of Leisure Research,  Fourth Quarter 2004  by Yuen, Felice C

Page 1  Continued from page 9